Slaan we niet door in onze drang naar gemak en efficiëntie?

De ene na de andere tech-gigant vecht momenteel om aandacht voor hun nieuwste state-of-the-art AI-tool. Ze proberen ons allemaal, uiteindelijk tegen betaling uiteraard, te verleiden om hun geesteskindje te proberen. En toegegeven, als creatief binnen een marketingbureau, kijk ik er vaak met open mond naar. Een Spielberg-waardige videoclip voor een brillenmerk, of een haarscherp feeëriek beeld van een vrouw, met pluizige kattenoren op een wolk in een paarse lucht met een futuristische laptop; Met één enkele goed gekozen ‘prompt’ is het mogelijk. En het houdt niet op bij tekst- of beeldbewerkingstools. De lijst is haast oneindig: AI-music generators, AI-face generators, AI-avatar generators, AI-schilder- en tekentools, AI-audio- en voicegenerators, AI-design tools, AI-business tools en AI-data en research. Je kunt het zo gek niet bedenken, of het bestaat.

Ik gebruik zelf met enige regelmaat AI-tekst- en beeldtools als toets- en inspiratiebron. Hierbij wil ik wel meteen aantekenen dat ik nooit klakkeloos teksten of ideeën een-op-een overneem. Op de eerste plaats gaat dat in tegen mijn wil om mezelf creatief uit te dagen en anderzijds merk ik dat de tools in hun keuzes niet altijd origineel en inhoudelijk perfect zijn. Toch is het van cruciaal belang om te erkennen dat AI het potentieel heeft om vele aspecten van ons leven radicaal te veranderen, van gezondheidszorg en transport tot onderwijs en entertainment. AI-systemen kunnen grote hoeveelheden gegevens veel sneller en nauwkeuriger analyseren en combineren dan mensen, wat leidt tot doorbraken op het gebied van medische diagnose, voorspellende analyses en andere gebieden. Bovendien kunnen AI-aangedreven technologieën zoals virtuele assistenten en chatbots dagelijkse taken stroomlijnen, waardoor mensen tijd vrij kunnen maken om zich te concentreren op creatievere en betekenisvollere bezigheden.

Onlangs was er nog discussie rond een AI-assistent bij een huisartsenpraktijk die razendsnel en redelijk betrouwbaar een inschatting kan maken welke patiënt als eerste geholpen dient te worden. In mijn ogen is dit een razend slimme toepassing van de technologische mogelijkheden van vandaag de dag. Natuurlijk zal er wel eens een minder goede beslissing genomen worden, maar dat zal ook gebeuren als de beslissingen door mensen genomen worden. Als huisartsen steeds meer onder druk komen staan en overbelast raken, zoals nu het geval is, lijkt me elke hulp welkom.

Impact op de mens

Naast kansen komen er echter ook zorgen over de impact van AI op de mens. Eén zorg is dat een grotere afhankelijkheid van AI-technologieën uiteindelijk kan leiden tot een afname van bepaalde cognitieve vaardigheden, zoals kritisch denken, adequaat problemen oplossen en het nemen van de juiste besluiten. Naarmate AI-systemen meer taken automatiseren die voorheen door mensen werden uitgevoerd, bestaat het risico dat we te afhankelijk van deze systemen worden. Dit leidt tot het zogenaamde ‘de-skilling’-effect waarbij mensen het vermogen verliezen om bepaalde taken zelfstandig uit te voeren.

Zijn kinderen die nauwelijks nog kunnen rekenen of schrijven en voor allerhande kennis terugvallen op Google, Amerikaanse presidentskandidaten die liever nieuwe schoenenmerken introduceren dan daadwerkelijk nadenken hoe hun volk te helpen en politici die hun kleding achterstevoren, binnenstebuiten aantrekken al merkbare gevolgen van de afhankelijkheid van moderne middelen? Kunnen we nog wel zelfstandig nadenken? Ga ik mijn hersenen trainen met pubquizzen en sudoku’s, terwijl een AI-assistent deze in een miljoenste van mijn tijd op kan lossen? Ik wel, maar hoe lang nog. Als ik wakker word, pak ik mijn iPhone om te kijken hoelang ik nog in bed kan blijven liggen. Als ik wil weten hoe lang Tom Cruise is, pak ik mijn iPhone. Als ik wil weten wat het weer de komende dagen gaat doen, pak ik mijn iPhone. Als ik wil weten wat mijn favoriete sporter bezighoudt, pak ik mijn iPhone. Inmiddels hoef ik vaak mijn iPhone niet meer te pakken, ik heb hem namelijk al in mijn hand. En als ik hem eens niet in de hand heb, kan ik hem altijd roepen en vragen of ie voor mij de antwoorden regelt en meteen de thermostaat wat lager zet. Mijn iPhone geeft me bovendien handige reminders waardoor ik dingen die ik regelmatig doe niet vergeet: Hij weet de weg naar mijn werk en vertelt me voordat ik wegrijd of er misschien vertragingen te verwachten zijn. Natuurlijk zijn er meerdere oorzaken voor de ‘mentale luiheid’ van mensen. Politiek beleid, ouderwetse lesmethoden, een veranderend sociaal en moreel besef en een hang naar gemak en luxe spelen zeker een rol. Ik wil technologische vooruitgang en AI zeker niet overal de schuld van geven.

Sociaal wenselijk

Het sociale aspect moeten we natuurlijk ook niet vergeten. De mens is continu op zoek naar contact en bevestiging. Daarin schuilt wel een groot gevaar. We lopen het risico straks in zogenaamde ‘echo chambers’ te belanden waar algoritmes en persoonlijke aanbevelingen ervoor zorgen dat onze meningen en vooroordelen alleen maar verder versterkt worden. Op Facebook en YouTube zie je dit fenomeen al enige tijd. Alle informatie die je krijgt, past precies in je straatje. Niet alleen met betrekking tot advertising, ook politieke voorkeur, meningen en overtuigingen worden gepapegaaid. Hoe moeilijk wordt het dan om objectief te blijven en open te staan voor diversiteit? Met zaken die je in eerste instantie wat minder interesseren, kom je niet meer in aanraking. Kunnen mensen straks nog wel zelf filteren? Dat is de vraag.

Kunstmatige intelligentie heeft de mogelijkheid om bestaande ongelijkheden in de samenleving te verergeren. Als niet iedereen gelijke toegang heeft tot AI-technologieën en kennis over AI, kan dit de kloof vergroten tussen de mensen die wel en niet over deze middelen beschikken. Hierdoor kan het gebeuren dat alleen een kleine groep bevoorrechte mensen de kans krijgt om volledig te profiteren van de vooruitgang die AI biedt. Daarnaast maken mensen zich zorgen over de ethische gevolgen van AI, zoals privacykwesties, vooroordelen en discriminatie. Deze zorgen kunnen het vertrouwen in AI in de toekomst ondermijnen en de acceptatie ervan bemoeilijken.

Is Artificial Intelligence wel een goede term?

De vraag is of AI wel echt intelligent is, of slechts een slim geprogrammeerde tool die net zo lang bestaande informatie husselt tot er een zogenaamd nieuwe oplossing ontstaat. AI vindt het zelf ook een complexe vraag en geeft als definitie van intelligentie: Het vermogen om te leren, problemen op te lossen, te redeneren, te begrijpen en aan te passen aan nieuwe situaties. Voorheen eigenschappen die puur en alleen aan de mens werden toegedicht. AI kan grote gegevens razendsnel verwerken, patronen herkennen en, daarop gebaseerd, beslissingen nemen. Spraak- en beeldherkenning, vertalingen en zelfs het spelen van complexe strategische spellen als schaken en Go zijn daar goede toepassingen van. Toch zijn er wezenlijke verschillen tussen menselijke en artificiële intelligentie. De mens zet ook abstractere vermogens als bewustzijn, emotie en artistiek en moreel besef in en neemt beslissingen op basis van ervaring en de bestaande context. Dat is iets wat kunstmatige intelligentie (nog) niet beheerst. Je zou kunnen stellen dat AI slechts een simulatie van menselijke intelligentie op basis van data en algoritmes is. En natuurlijk, AI ‘leert’ op basis van de reacties van de gebruikers en zal in het vervolg met steeds betere antwoorden komen. Maar pas als AI gebruik gaat maken van zaken als emotie en besef krijgt van de context wordt het interessant óf gevaarlijk. De vraag is of dit ooit zal gebeuren. Hier zijn tal van slimme koppen momenteel hun hersens over aan het breken. Goed dat ze het nu doen, nu het nog kan ;-).

AI-tools als ChatGPT zoeken in digitale bronnen waaronder het internet naar relevante informatie. Het is een mega kennisbank waaruit AI put. Er is ongelofelijk veel informatie in verzameld, maar daarin schuilt ook het gevaar. Mede omdat heel veel door mensenhanden is toegevoegd en niet is gecheckt op onwaarheden. AI kan nog niet altijd onderscheid maken tussen de waarheid en de ‘onzin’ die op het web staat. Een simpele test over het aantal Britse voetballers dat ooit bij voetbalclub Ajax heeft gespeeld, leverde bij 2 AI-assistenten verschillende antwoorden op. Dat is natuurlijk vreemd aangezien dit een feit is wat makkelijk te checken moet zijn. Toch is er informatie op het web aanwezig die de ene assistent laat denken dat Jordan Henderson de eerste Britse Ajacied is, terwijl er in het verleden echt andere Engelse en Schotse voetballers in een Ajax-shirt op het veld hebben gestaan.

In AI-vaktermen heet dit verschijnsel een ‘hallucinatie’. Serieus, zo wordt het genoemd. Dit is de term die we bij mensen gebruiken om aan te geven dat we iets ervaren wat er in werkelijkheid niet is. Vergissen is menselijk, moet men gedacht hebben. AI begint dus meer en meer op ons te lijken. Het kan fouten maken en soms onjuiste conclusies trekken. Zou het komen omdat we AI zelf bedacht en ontwikkeld hebben? Of komt het omdat we AI zo getraind hebben dat het altijd een bevredigend antwoord wil geven. Ja of nee? Links of rechts? Waar of niet waar. Het is vooralsnog hoofdzakelijk een exacte wetenschap. De mens is genuanceerder in zijn oplossingen voor problemen. Ze denkt niet lineair en begrijpt dat ook als je geen beslissing neemt, je toch een keuze hebt gemaakt. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat als AI echt geen relevante gegevens kan vinden om te antwoorden, het zeker in staat is om te zeggen dat het geen antwoord kan formuleren vanwege een gebrek aan bruikbare input.

Het juridische aspect

Dit brengt ons bij een ander aspect dat ons bezighoudt: Van wie zijn de nieuw gegenereerde beelden, teksten, muziek, datasets etc. Wie heeft het intellectueel eigendom? Wie is de maker? Van wie is het creatieve idee? Kunnen we daar regels voor opstellen en later in een wet vastleggen? Er zijn wereldwijd initiatieven die dat proberen te versnellen. Op handen zijnde regulering met betrekking tot AI omvatten ook richtlijnen voor ethisch gebruik, transparantie van algoritmen en aansprakelijkheid. Ze gaan ook over privacybescherming, het voorkomen van discriminatie en het waarborgen van menselijke controle over besluitvormingsprocessen. Deze regels zullen naar verwachting het gebruik van AI begeleiden en reguleren in verschillende sectoren, zoals gezondheidszorg, financiën en justitie. Het doel is om een evenwicht te vinden tussen innovatie en bescherming van individuen en maatschappelijke waarden, terwijl tegelijkertijd rekening wordt gehouden met de potentiële impact van AI op ons werk en leven.

Een verontrustende ontwikkeling is dat AI natuurlijk ook gebruikt kan worden voor doeleinden die het daglicht wat minder kunnen verdragen. Deep-fake filmpjes van bekende mensen die ineens rare en/of onware dingen zeggen. Zo circuleren er filmpjes van regeringsleiders die ineens vreemde maatregelen aankondigen. Ander mogelijk misbruik van AI omvat het manipuleren van algoritmen voor propaganda, misleiding en verspreiding van desinformatie. Ook kunnen AI-systemen worden gebruikt voor surveillance, schending van privacy en profilering van individuen zonder toestemming. Daarnaast bestaat het risico van discriminatie en vooroordelen in AI-systemen, wat kan leiden tot ongelijke behandeling op basis van ras, geslacht of andere kenmerken. Al zal dit in mijn ogen toch echt veroorzaakt worden door menselijk ingrijpen. Cyberaanvallen met behulp van AI worden ook steeds relevanter, waarbij hackers AI gebruiken om kwetsbaarheden te vinden en systemen te infiltreren. Het is van cruciaal belang om deze risico’s zo snel mogelijk aan te pakken en regels in te voeren om misbruik van AI te voorkomen.

AI have a dream

AI gaat ons leven in de toekomst alleen maar verder beïnvloeden. We gaan dat zeker merken. Het is dan belangrijk om te weten dat de mens aanpassingsvermogen en veerkracht heeft. Door de geschiedenis heen zijn we geconfronteerd met talloze technologische ijkpunten, van de industriële revolutie tot de komst van het internet, en hebben we manieren gevonden om ons aan te passen en ons te ontwikkelen in het licht van deze veranderingen. Hoewel AI inderdaad de aard van ons werk, leven en onderwijs overhoop kan gooien en taken van ons over gaat nemen, heeft het ook de potentie om nieuwe kansen te creëren voor menselijke creativiteit, samenwerking en innovatie.

Uiteindelijk is de inzet van AI onomkeerbaar. Het is aan de mens om te zorgen voor een gezonde balans. We moeten blijven dromen, dat is wat mensen doen. AI kan ons helpen onze dromen te verwezenlijken. Ik droom van een wereld waarin ik, met mijn collega’s, mijn job kan blijven doen. Ons boerenverstand gebruiken, hard werken en onze creativiteit inzetten voor merken die dat verdienen. De kennis van de markt en de mensen erin, zijn en blijven belangrijk. De slimme inzet van data en AI kan ons helpen met het bereiken van een hogere standaard en groei voor onze relaties. Dus, áls mijn creatieve brein me af en toe in de steek laat, zal ik het niet laten om een AI-assistent vragen mee te denken.

Edwin Wolters
Creative mind Referro

Benieuwd naar andere Dutchisms? Bekijk deze. Of deze.

#Note. Wat is een Dutchism?
Nederlanders staan bekend om hun kennis van vreemde talen. Dat is niet verrassend gezien de grootte van hun land en hun drang om te ontdekken. Ondanks hun talenknobbels, gaat er wel eens wat mis met té letterlijke vertalingen. Speciaal vertalingen van Nederlands naar Engels, zorgen soms voor hilarische spraakverwarringen. Deze onbedoelde misverstanden noemen we Dutchisms. De komende tijd zullen we je regelmatig een voorbeeld geven. We hangen er dan meteen ook onze kijk op een specifiek aspect van sales en marketing aan vast.